Takvim ve Saat Fikri

Takvim ve saat meselesi binyıllarıdır insanlığın zamana hükmetme sorunudur aslında ve Mısırlıların Nil Nehrinin baskınlarından kurtulmak için anlamaya çalıştıkları takvim meselesi Romalı Diktatör Jül Sezar ile biraz daha anlaşılır ve günümüzde kullanıldığı hale geldi. Hatta bugün kullandığımız takvimin atası da Jülyen takvimi olarak Jül Sezar takvimidir, 2000 yıl önce planlanan bu takvim 128 yılda bir gün hata verdiği için 1582 yılında yerini bugün kullandığımız Gregoryan Takvimine bıraktı.

Takvim sorunu çözülürken bir yandan da gün saati kavramı sorunu çözülüyordu, yine Mısırlılar günü 24 eşit parçaya bölme fikrini başlatırken Romalılar 12 eşit parça şeklinde saat kavramını uyguluyordu. Antik Yunan desteğiyle baskın gelen Mısırlıların saat uygulaması oldu ve temelini 12 saat gündüz 12 saat geceye dayandıracak şekilde insanlar saat uygulamasına da başladırlar. Ancak gece ve gündüz sürekli birbirine eşit değildi, bazen geceleri bazen gündüzleri daha uzundu, bu da gündüzden daha fazla yararlanma fikrini ortaya çıkardı.

Yaz Saati Uygulaması Tarihi

Kuzey ve Güney Yarıkürede ekvatordan uzaklaştıkça gündüz ve gece arasındaki garklılık da artmakta, bu nedenle özellikle nüfusun yoğunlaşması nedeniyle Avrupa ve Amerika'da gündüz güneşten yararlanmayı arttırma düşünceleri temelini 1780'li yıllara taa Benjamin Franklin'e kadar götürüyor, Benjamin Franklin, Paris Büyükelçisi iken, erken uyanıp erken yatmayı, hatta tüm Paris'in aynı saatte uyanması için sabahları top atışı yapılmasını önermiştir.

Avrupa'da özellikle mum bulmanın zorluğu karşısında yaz aylarında saatler ileri alınarak gün ışığından daha fazla yararlanma fikri ise saat fikrinin yaygınlaştığı 1890'lı yıllarda ortaya çıktı, zira saatleri ileri alınca insanlar farkında olmadan yaz aylarında 1 saat daha erken uyanacak ve zaten yaz aylarında güneş daha erken doğduğu, hava aydınlık olduğu için bu aydınlık saatlerden daha fazla yararlanacaktı. William Willet'e ait olan bu düşünce giderek yaygın bir görüş haline geldi ve 1916 yılında Almanya bu uygulamayı ilk başlatan ülke oldu, aradan iki yıl geçmeden yani 1918'e varıldığında bütün Avrupa ve ABD ilkbaharda saatleri 1 saat ileri almaya başlamıştı bile. 

Türkiye'de de 1940 yılından itibaren yaz saati uygulamasına geçildi, bölyece ilkbaharda 1 saat ileri alınan saatler sonbaharda 1 saat geri alınarak yaz güneşinden daha fazla yararlanılıyordu. Ancak Dünya'da ve Türkiye'de siyasal akımlar ve zaman zaman yaz saati uygulamasının işe yaramadığı fikri üzerine yaz saati uygulamasından vazgeçildiği dönemler bulunuyor. Yaz saati uygulaması 1940 - 1952 ve 1962- 1965 ve 1973 -1978 ve 1985 - 2016 yılları arasında tüm ülke çapında uygulanmıştır. Bu dönemler arasında ise sadece Kış saati uygulaması tüm yıl boyunca uygulanmıştır.

8 Eylül 2016 tarihinde Türkiye'de yaz saati uygulamasının her yıl, yıl boyunca uygulanmasına karar verildi. Danıştay ise Bakanlar Kurulunun böyle bir karar vermeye yetkisi olmadığından bahisle 14.09.2017 tarihinde de kararın yürütmesini durdursa da 23.09.2017 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile yaz saati uygulamasının yıl boyunca devamına karar verildi ve 4 yıldır ülke her kış geldiğinde kış saati uygulamasına geçilmemesi nedeniyle saat tartışmaları yapılıyor.

Kış saati kullanılırken yaz saati uygulamasının enerji tasarrufu sağladığı yönünde araştırmalar bulunurken, herhangi bir tasarruf sağlamadığı ve insan sağlığı üzerine psikolojik etkileri bulunduğuna yönelik iddia ve araştırmalar da mevcut ancak kalıcı yaz saati uygulamasının tasarruf ve sağlık kısmı ile ilgili 4 yıldır  ülkemizde de tartışmalar devam ediyor.

Elektrik Mühendisleri Odası’nın (EMO), elektrik tüketim istatistikleri üzerinden yaptığı çalışma, kış saati uygulamasından vazgeçilmesinin tasarruf sağlamazken tersine israfa yol açtığını ortaya koydu. Kasım ayında ekonomideki yavaşlamaya ve sıcaklıklar mevsim normallerinde seyretmesine rağmen elektrik tüketiminde rekor artış yaşandı. EMO yaptığı açıklamada, yaz saatinin kalıcılaştırılması uygulamasından vazgeçilerek, Türkiye coğrafyasına uygun kış ve yaz saatlerine geçilmesi gerektiğini bildirdi. Detaylı bilgi için tıklayınız.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ise, 11. Türkiye Enerji Zirvesi'nin açılışında yaptığı konuşmada, kalıcı yaz saati uygulamasıyla 2016 yılından beri toplam 6 milyar lira tasarruf edildiğini söyledi.